78

ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1897 (ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1897 β)

(Β, Διάταγμα / 17 Νοεμβρίου 1897)

Κυβέρνηση Α. Ζαΐμη

Υπουργός Α. Παναγιωτόπουλος

Περί τροποποιήσεως τον από 11 Σεπτεμβρίου 1897 Β. διατάγματος, περί κανονισμού τον προγράμματος των εν τοις ελλην. σχολείοις και γυμνασίοις διδακτέων μαθημάτων.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ A' ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Προτάσει. του Ημετέρου επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργού, διατάσσομεν τάδε:

Το περί κανονισμού του προγράμματος των εν τοις ελληνικοίς σχολείοις και τοις γυμνασίοις διδακτέων μαθημάτων Ημέτερον διάταγμα της 11 Σεπτεμβρίου 1897, ως προς την διδασκαλίαν ιών θρησκευτικών μαθημάτων εν τω ελληνικώ σχολείω και τη Δ' τάξει, του γυμνασίου, των μαθηματικών εν τω γυμνασίω και της καλλιγραφίας και ιχνογραφίας, τροποποιούμεν ώδε·

Α'. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ

Σκοπός της τούτων διδασκαλίας:

Να εξεγείρωσι, και διαπλάσωσι το θρησκευτικόν αίσθημα της νεολαίας, να ενισχύσωσιν εν τη καρδία αυτής την εις τον Θεόν πίστιν και να καταστήσωσιν εις αυτήν άπαραιτητον την ανάγκην του αεί πράττειν κατά το θέλημα Αυτού, προσέτι δε να εμπνεύσωσι ζήλον και αφοσίωσιν εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν, έκδηλουμένην και διά της έρνεγού συμμετοχής εις το βίον ταύτης.

α'. Ελληνικόν Σχολείον

Τάξις Α', ώραι 2. Ιερά Ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης. Μεθ' εκαστον ιστόρημα ταύτης σύντομος εξήγησις και απομνημόνευσις ρητού εκ της Παλαιάς

Αναδημοσιεύεται από την ΕτΚ, αρ. 172, τχ. Α'/20 Νοεμβρίου 1897.

η Καινής Διαθήκης, περιλαμβάνοντος το εν τω ιστορήματι περιεχόμενον θρησκευτικόν η ηθικόν δίδαγμα. Σύντομος εξήγησις και απομνημόνευσις των απολυτικίων της Οκτωήχου και των Δεσποτικών εορτών.

Τάξις Β', ώραι 2. 'Ιερά Ιστορία της Καινής Διαθήκης. Μεθ' έκαστον ταύτης ιστόρημα σύντομος εξήγησις και απομνημόνευσις ρητού εκ της Παλαιάς η Καινής Διαθήκης, περιλαμβάνοντος το εν τω Ιστορήματι περιεχόμενον θρησκευτικόν η ηθικόν δίδαγμα, Σύντομος επανάληψις των εν τη Α' τάξει διδαχθέντων απολυτικίων και εξήγησις και απομνημόνευσις των απολυτικίων των θεομητορικών εορτών και των επιφανών Αγίων.

Τάξεις Γ', ώραι 2. Εκκλησιαστική ιστορία, εξαιρομένων των μερών αυτής εκείνων, εν οις γίνεται λόγος περί της αναπτύξεως της διδασκαλίας της Εκκλησίας και των διαφορών, των υφισταμένων μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των λοιπών Εκκλησιών. Ανάγνωσις κατ' εκλογήν μερών εξ ενός των συνοπτικών Ευαγγελίων, μεθ' ερμηνευτικών σημειώσεων προς επανάληψιν και ωριμωτέραν κατανόησιν της Ιεράς Ιστορίας της Καινής Διαθήκης και προς εξοικείωσιν της νεολαίας προς την πρώτην και σπουδαιοτάτην πηγήν της χριστιανικής ημών θρησκείας.

β'. Γυμνάσιον

Τάξις Δ', ώραι 2. Χριστιανική Ηθική και κατ' εκλογήν ηθικαί περικοπαί των επιστολών του Αποστόλου Παύλου μεθ' ερμηνευτικών σημειώσεων.

Β'. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

β', Γυμνάσιον

Σκοπος της εν αυτώ διδασκαλίας των μαθηματικών. Επιστημονική θεμελίωσις της στοιχειώδους μαθηματικής και διά πολλαπλών ασκήσεων επαρκής εξοικείωσις προς τας καλουμένας μαθηματικάς μεθόδους.

Τάξις Α', ώραι 4,

Α' Θεωρητικής αριθμητικής

1) Περί· αριθμήσεως,

2) Τας τέσσαρας επί των ακεραίων αριθμών πράξεις.

3) Περί διαιρετότητος.

4) Τον ορισμόν των πρώτων αριθμών και των πρώτων προς αλλήλους τοιούτων. Τα δε περί μεγίστου κοινού διαιρετού και ελαχίστου κοινού πολλαπλασίου, επί δύο η περισσοτέρων αριθμών, να διδαχθώσιν όλως πρακτικώς,

5) Περί κλασμάτων.

6) Περί δεκαδικών αριθμών, πλην των περιοδικών τοιούτων.

7) Περί συμμιγών αριθμών, ένθα εκτενέστερον τα περί μονάδων μετρήσεως.

8) Περί λόγων και αναλόγων ποσών και

9) Τας μεθόδους.

(Άπαντα δε ταύτα μετά πολλών ασκήσεων μεθ' έκαστον διδασκόμενον μέρος).

Β'. Γεωμετρίας

To A' βιβλίον της εν χρήσει επιπεδομετρίας, μετ' ασκήσεων επί προβλημάτων και αποδείξεων απλών θεωρημάτων.

Τάξις Β', ώραι 4

A' θεωρητικής αριθμητικής

1) Περί μεγίστου κοινού διαιρετού,

2) Περί ελαχίστου κοινού πολλαπλασίου,

3) Περί πρώτων αριθμών,

4) Περί περιοδικών δεκαδικών και ασύμμετρων αριθμών,

5) Περί τετραγωνικής ρίζης και

6) Περί αναλογιών.

(Άπαντα δε ταύτα μετά πολλών ασκήσεων μεθ' έκαστον διδασκόμενον μέρος).

Β'. Γεωμετρίας

Το Β' βιβλίον της εν χρήσει, επιπεδομετρίας μετ' ασκήσεων επί προβλημάτων και αποδείξεων απλών θεωρημάτων.

Γ'. Άλγεβρας

1) Τον ορισμόν της Άλγεβρας και περί των αλγεβρικών συμβόλων.

2) Περί αρνητικών αριθμών και των επ' αυτών πράξεων και περί του 0 ως αριθμού".

3) Περί δυνάμεων και αρχικών αυτών ιδιοτήτων.

4) Περί αλγεβρικών παραστάσεων, περί μερικών αυτών τιμών και περί βαθμού των ακεραίων αλγεβρικών παραστάσεων.

5) Περί ομοίων όρων και περί αλγεβρικών πράξεων, και

6) Περί εξισώσεων των α' βαθμού μεθ' ενός και πλειόνων αγνώστων.

(Άπαντα δε ταύτα μετά πολλών ασκήσεων μεθ' έκαστον διδασκόμενον μέρος).

Τάξις Γ, ώραι 4.

A'. Γεωμετρίας

Το Γ' και Δ' βιβλίον της εν χρήσει επιπεδομετρίας, ένθα μετά πολλής επιστασίας περί μετρήσεως ευθειών, γωνιών και επιπέδων σχημάτων, μετ' εφαρμογών όσον οίον τε πλειοτέρων επί του εδάφους. Ωσαύτως τας εφαρμογάς της

αλγέβρας εις την γεωμετρίαν, τα περί ορίων και διαφόρους εφαρμογάς επί γεωμετρικών προβλημάτων.

Β' Αλγέβρας

1) Περί ανισοτήτων και απροσδιορίστου αναλύσεως.

2) Περί ριζών και δυνάμεων μετά των εφαρμογών των.

3) Περί τετραγώνων των αλγεβρικών παραστάσεων. Τα δε περί τετραγωνικής ρίζης αυτών να διδαχθώσιν όλως πρακτικώς.

4) Περί εξισώσεων του β' βαθμού,

5) Περί προόδων, και

6) Περί λογαρίθμων, περί ανατοκισμού και περί χρεολυσίας μετά πολλής της επιστασίας και πολλής της πρακτικής επί των λογαριθμικών πινάκων ασκήσεως.

(Άπαντα δε ταύτα μετά πολλών ασκήσεων και εφαρμογών).

τάξις Δ', ώραι 4.

A' Γεωμετρίας

Όλοκληρον την στερεομετρίαν μετά πολλών ασκήσεων και εφαρμογών (πλην του περί σφαιρικών τριγώνων και πολυγώνων μέρους).

Β' Τριγωνομετρίας

Ολόκληρον την επίπεδον τριγωνομετρίαν, ένθα τα περί τριγωνομετρικών λογαρίθμων μετ' ιδιαζούσης προσοχής και έπιμελε'ιας και χρήσεως πολλών εφαρμογών και ασκήσεων τούτων. Προς δε εφαρμογάς της τριγωνομετρίας χρησίμους εις τον κοινωνικόν βίον, όσον οίόν τε πλειοτέρας.

Γ' Κοσμογραφίας

Ολοκληρον την στοιχειώδη κοσμογραφίαν μετά σχετικών προβλημάτων. Τα περί ηλιακών ωρολογίων και επιμελέστερον τα περί ημερολογίων,

Γ΄ ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΙΧΝΟΓΡΑΦΙΑ

Σκοπός της διδασκαλίας.

Άσκησις του οφθαλμού και της χειρός. Ανάπτυξις του καλλιτεχνικού αισθήματος, δεξιότης εις την παράστασιν, εφ' όσον δυνατόν, και στερεών απλών αντικειμένων από φύσεως.

Ελληνικόν σχολείον. α΄. Καλλιγραφία και Ιχνογραφία

Τάξις A' ώραι 3.

" Β' " 2.

β' Ιχνογραφία.

τάξις Γ' ώρα 1,

ΙΒ'. ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ.

Γ Ελληνικόν σχολείον.

10) β') Ιχνογραφία ,

Εις τον αυτόν Ημέτερον Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του διατάγματος τούτου.

Εν Αθήναις τη 17 Νοεμβρίου 1897.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο επί των Εκκλησιαστικών κλπ. Υπουργός

Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

79

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΔΗΓΙΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

(Εγκύκλιος 66/12 'Ιανουαρίου 1898)

Κυβέρνηση Α. Ζαΐμη Υπουργός Α. Παναγιωτόπουλος

Αριθ. Πρωτ. 66

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

Περί εφαρμογής των οδηγιών της διδασκαλίας

των εν τοις γυμνασίοις και ελληνικοίς σχολείοις

διδακτέων μαθημάτων κατά τα από 9 Σεπτεμβρίου

καί 17 Νοεμβρίου π.ε. προγράμματα

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΚΚΛ. ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

Προς τους κ, κ. γυμνασίαρχος, διευθυντάς γυμνασίων, σχολάρχας και Διευθυντάς Ελληνικών σχολείων.

Η εφαρμογή του από 9 Σεπτεμβρίου π.έ, προγράμματος των γυμνασίων και Ελληνικών σχολείων ως και της τροποποιήσεως αυτού από 17 Νοεμβρίου του αυτού έτους αναγκαίαν κατέστησε την υπό του Υπουργείου, ου προϊστάμεθα, δημοσίευσιν επισήμων οδηγιών διά την διδασκαλίαν των εν τοις εκπαιδευτηρίοις τούτοις διδασκομένων μαθημάτων. Το αυτό επιτακτικώς επέβαλλε και η ανάγκη του να απαλλαγή κατά το δυνατόν η εν τη μέση ημών εκπαιδεύσει διδασκαλία της άλογου τριβής, η και νυν έτι εν πολλοίς επικρατεί παρά τα διδάγματα της νυν παιδαγωγικής επιστήμης, να προσεγγίση δε, κατά το ενόν ωσαύτως, ταις αναμφηρίστοις ταύτης αρχαίς.

Των οδηγιών τούτων άποστέλλομεν υμΐν σήμερον το εις τα Θρησκευτικά αναφερομενον τμήμα, παραγγελλομεν δ' ίνα έκαστον των πεμπομένων αντιτύπων διανείμητε εις έκαστον των υφ' υμάς καθηγητών και διδασκάλων. Έχομεν δε χρηστάς ελπίδας, ότι πάντες ούτοι, και οι μη διδάσκοντες Θρησκευτικά, προθύμως και επισταμένως ταύτας θ' αναγνώσωσι.

Αναδημοσιεύεται από το: Δημητριάδης, σ. 159-161.

Τούτο γινόμενον υπό πάντων των λειτουργών της μέσης εκπαιδεύσεως ως προς τας οδηγίας πάντων των μαθημάτων θα συντέλεση εις το να άρη o νυν κακόν παρ' ημίν υφίσταται, το να υπερτιμά έκαστος των διδασκόντων το μάθημα η τα μαθήματα α αυτός διδάσκει, και να έχη παρά των μαθητών εν τούτοις υπερβολικάς απαιτήσεις, αγνοών όλως η ουχί σαφώς γινώσκων την εν τη μέση εκπαιδεύσει αξίαν και των άλλων μαθημάτων και την εν τούτοις αναγκαίαν εργασίαν των μαθητών, γραπτήν και προφορικήν, οίκοι τε και εν τω σχολείω. Οοτω του κακού τούτου αρθέντος, θα κατασταθή δυνατή πληρεστέρα μεταξύ των συνδίδασκόντων εν τω αυτώ σχολείω συνεννόησις και αρμονικωτέρα αυτών συνεργασία προς την επίτευξιν του υψίστου σκοπού της όλης εν τη μέση εκπαιδεύσε,, διδασκαλίας' είναι δ' ούτος ουχί η ψιλή μετάδοσις γνώσεων, αλλά άμα και η διά τούτων, ως δει, μεταδιδομένων ανάπτυξις του νου και διάπλασις του ήθους των μαθητών.

Έπειτα δε μεταξύ πολλών μαθημάτων υφίσταται συγγένεια και ομοιότης κατά το περιεχόμενον, διό αναγκαίως τοιαύτη υφίσταται και κατά την μέθοδον της διδασκαλίας :αυτών. Ένθα τοιαύτη ομοιότης υπάρχει, αι οδηγίαι εν ενί μόνον των τοιούτων μαθημάτων διεξοδικόν ποιούνται λόγον περί της μεθόδου αυτών, εν δε τοις άλλοις αρκούνται να μνημονεύωσι τας αναγκαίας μόνον τροποποιήσεις ταύτης, τας έπιβαλλομένας υπό της παρά την συγγένειαν ιδιαζούσης φύσεως εκάστου των μαθημάτων. Αλλ' αι τροποποιήτεις αύται τελείως νοηταί δεν είναι δυνατόν να είναι τοις διδάσκουσιν, αν μη ούτοι τα κοινά και όμοια της μεθόδου των συγγενών μαθημάτων γνωρίσωσι. Τούτο δε προυποτίθησι την υπό πάντων των διδασκόντων επισταμένην μελέτην των οδηγιών πάντων των μαθημάτων.

Αλλά το σπουδαιότατον πάντων και απολύτως αναγκαίον διά την πραγμάτωσιν πάντων των μέχρι τούδε λεχθέντων είναι, ως και οίκοθεν νοείται,, η εφαρμογή των οδηγιών κατά την διδασκαλίαν αυτήν. Ταύτην προσδοκώμεν παρά πάντων των λειτουργών της μέσης εκπαιδεύσεως, των βαθέως συναισθανόμενων τον υψηλόν αυτών προορισμόν· παρ' υμών δε, κ.κ. γυμνασιάρχαι, σχολάρχαι και διευθυνταί μη πλήρων γυμνασίων και ελληνικών σχολείων, απεκδεχόμεθα, καθ' ο έχετε υπό του νόμου δικαίωμα και καθήκον, και να επιτηρήτε αγρύπνως και αυστηρώς την υπό των υφισταμένων συναδέλφων υμών ακριβή εφαρμογήν των αποστελλομένων και αποσταλησομένων οδηγιών, συχνά επισκεπτόμενοι την τούτων διδασκαλίαν και τας δέουσας αυτοίς παρέχοντες διασαφήσεις, εν ανάγκη δε και τας δέουσας παρατηρήσεις ποιούμενοι εν αδελφική συζητήσει και εν επιγνώσει του υψηλού της διδασκαλίας σκοπού.

Καθιστώντες ούτως υμάς απέναντι ημών αμέσως υπευθύνους διά την καλήν και ακριβή εφαρμογήν των οδηγιών, παραγγέλλομεν, ίνα τους υφισταμένους συναδέλφους υμών καταστήσητε υμείς αμέσως υπευθύνους απέναντι υμών διά το αυτό, τους δ' οπωσδήποτε μη ταύταις, μηδέ ταις παρατηρήσεσιν υμών πειθομένους

καταγγέλλητε ημίν προσηκόντως ήτιολογημένως διά τα περαιτέρω, ευθύς ως υμείς θα νομίζητε ότι επέστη προς τούτο ο κατάλληλος καιρός, έχοντες εν νφ την βαρείαν ευθύνην, ην άλλως θα φέρητε ενώπιον ημών.

Ό,τι ελέχθη περί των οδηγιών, ισχύει άναγκαιως και περί του προγράμματος· ο ιδιαιτέρως περί τούτου κρίνομεν αναγκαίον να προσθέσωμεν ενταύθα είναι τοδε έχομεν δεδικαιολογημένας αφορμάς να πιστεύωμεν ότι αι υπ' αυτού πάραγγελλόμεναι γραπται των μαθητών εργασίαι ουχί όσον και όπως το πρόγραμμα παραγγέλλει τελούνται, εν τισί δε και ότι όλως παραμελούνται, Και όμως δι' αυτών αι διά της προφορικής διδασκαλίας ποριζόμεναι υπό των μαθητών γνώσεις στερεούνται και μονιμοποιούνται εν τη ψυχή αυτών, εν αυταίς δε, ως εν κατόπτρω, πιστώς απεικονίζεται το επιτυχές και αποτελεσματικον η μη της προφορικής διδασκαλίας· παραλείπομεν δε την σπουδαίαν ροπήν, ην αι πολλαί τούτων ασκούσιν επί την των μαθητών προκοπήν περί την γνώσιν και πρακτικήν χρήσιν της μητρικής ημών γλώσσης, του σπουδαιοτάτου τούτου κειμηλίου και κατόπτρου παντός έθνους.

Μετά πάντα ταύτα και διά πάντα ταύτα καθιστώμεν υμάς απέναντι ημών υπευθύνους διά την πιστήν και ακριβή υπό των υφισταμένων υμών εκτέλεσιν και των υπό του προγράμματος οριζομένων περί των γραπτών εργασιών των μαθητών" παραγγέλλομεν δ' άμα ίνα εν συνεργασία μετά των υφισταμένων υμών καταρτίσητε και τηρήτε ακριβή σημείωσιν των υφ' εκάστω μαθήματι δοθεισών από τη ς αρχής του σχολικού έτους και δοθησομένων μέχρι τέλους αυτού γραπτών εργασιών προς διευκόλυνσιν του έργου της επιθεωρήσεως. Προς τον αυτόν σκοπόν παραγγέλλετε τοις μαθηταίς υμών καθαρίως και εν καλή καταστάσει να διαφυλάττωσι τα αυτών τετράδια μέχρι της λήξεως των εξετάσεων.

Τους τυχόν μέχρι τούδε όλως η εν μέρει αμελήσαντας η και εις το μέλλον αμελήσοντας των γραπτών εργασιών υφισταμένους υμών παραγγέλλομεν υμίν να καταγγείλητε ημίν άμα τη λήξει του πρώτου εξαμήνου του παρόντος σχολικού έτους. Εις το εξής τους τοιούτους θα καταγγέλλητε ημίν, ευθύς ως θα παρατηρήτε ότι και αι παραινέσεις και παρατηρήσεις υμών θα ώσιν άνευ αποτελέσματος παρ' αυτοίς,

Εν Αθήναις τη 12 Ιανουαρίου 1898.

Ο Υπουργός

A. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Γεωργ. Α. Οικονομόπουλος

80

ΓΥΜΝΑΣΙΑΚΕΣ ΕΚΔΡΟΜΕΣ

(Εγκύκλιος 2361/Φεβρουάριος 1898)

Κυβέρνηση Α. Ζαΐμη

Υπουργός Α. Παναγιωτόπουλος

Αριθ. πρωτ. 2361

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

Περί γυμνασιακών εκδρομών

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ EKKΛ. ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

Προς τους κ. κ. Γυμνασιάρχας και διευθυντάς των γυμνασίων του Κράτους.

Εν πάσι σχεδόν τοις καθ' ημάς εκπαιδευτηρίοις παρατηρείται ότι η διδασκαλία των μαθημάτων και αυτών έτι των εις τας πρακτικάς λεγομένας επιστήμας αναγομένων γίνεται θεωρητικωτέρα του δέοντος, ουδαμώς εις αυτενέργειαν κινούσα τους μαθητάς ουδέ γνωρίζουσα αυτοίς τον πραγματικόν κόσμον. Τοιούτον σύστημα διδασκαλίας αποβαίνει κατ' ακολουθίαν ανωφελές ίνα μη είπωμεν και επιβλαβές ενίοτε τω εκ των σχολικών βάθρων εις τον περί του βίου αγώνα εν κόσμω αγνώστω αυτώ ριπτομένω. Οι διδασκόμενοι την μέθοδον της υφαιρέσεως ουδέποτε είδον προεξωφλημένον γραμμάτιον, οι διδαχθέντες την γεωμετρίαν πολλούς μεν υπολογισμούς διά τετραγωνικών μέτρων έξετέλεσαν, αλλ' ουδέποτε είδον επιφάνειαν ίσην προς 1 τ. μ. Διδάσκονται την οπτικήν άνευ φακού και κατόπτρου, την βοτανικήν διά σχημάτων επί του πίνακος και εικόνων εν τοις βιβλίοις, ακούουσι τόσα περί δράματος και τέχνης και ουδέποτε είδον θέατρον η μνημείον τι τέχνης. Αλλά και η γυμναστική του σώματος εκ παραλλήλου προς την διδασκαλίαν του πνεύματος βαδίζουσα ελλιπώς διδασκόμενη δεν συντελεί, όσον έδει, εις την ευεξίαν, ρώμην και διάπλασιν του σώματος.

Την ουχί ευάρεστον ταύτην κατάστασιν επιθυμούντες να βελτιώσωμεν εκ των ενόντων, έγνωμεν ως εν εκ πολλών άλλων συντελεστικών μέτρων να εισαγάγωμεν την κατά πάσαν Πέμπτην μετά μεσημβρίαν αργίαν των γυμνασίων το γε νυν έχον. Κατά ταύτην οι μαθηταί σχολάζοντες από των συνήθων αυτών

Αναδημοσιεύεται από το: Δημητριάδης, σ. 162-167.

σχολειακών εργασιών θα ποιώνται εκδρομάς ως επί το πολυ εκτός της πόλεως υπό την ηγεσίαν υμών τε και των λοιπών καθηγητών. Αι εκδρομαί αύται δύο τινά σκοπούσι, πρώτον μεν την υγείαν του σώματος διά της εν υπαίθρω ελευθέρας κινήσεως, αναπνοής καθαρού αέρος, έπειτα δε, το και σπουδαιότατον, την εξέγερσιν της αυτενέργειας διά της παρατηρητικότητος και μελέτης του περί ημάς κόσμου, του μεγάλου τούτου βιβλίου των πραγμάτων. Περί του διπλού τούτου σκοπού του τόσω μεγάλα αγαθά προφανώς συγκεντρούντος ουδείς ίσως υπάρχει ο αμφιβάλλων ότι δίκαιοι επαρκώς τον το πρώτον ήδη παρ' ημίν επισήμως εισαγόμενον νεωτερισμόν των εκδρομών τούτων. Πάς τις αναμφιβόλως γινώσκει ότι η υγιεία και ευεξία του σώματος είνε το πρώτιστον στοιχείον της ανθρωπίνης ευδαιμονίας· το σώμα, ο πιστός ούτος και αχώριστος θεράπων του πνεύματος προωρισμένος εις την υπηρεσίαν αυτού το μεν πορίζων αυτώ διά των αισθητηρίων οργάνων πάσας τας εκ του εξωτερικού κόσμου εντυπώσεις, το δε, εξωτερικεύων απάσας τας ψυχικάς διαθέσεις, χρησιμεύει ούτως ως μόνον μέσον επικοινωνίας του εν ημίν πνεύματος μετά του περί ημάς κόσμου. Είναι άρα αναγκαίον, ίνα επαρκή εις την εκτέλεσιν της ανατεθειμένης αυτώ υπηρεσίας να υγιαίνη, τυγχάνον της προς τούτο προσηκούσης μερίμνης μάλιστα κατά την νεαράν των μαθητών ηλικίαν και μη περιοριζόμενον ως τα πολλά εν τω στενώ χώρω του σχολείου, εντός ατμοσφαίρας πνιγηράς και δηλητηριώδους, κυρτούμενον και στρεβλούμενον επί των θρανίων, αλλ' ελευθέρως κινούμενον συχνάκις εν τω υπαίθρω και εν μέσω καθαρού και ζωογόνου αέρος. Πόσα δε δεν έχει τις να είπη και περί του χρησίμου της εξεγέρσεως της παρατηρητικότητος και απ' ευθείας μελέτης του περί ημάς κόσμου; Τα εν χρήσει βιβλία πρέπον είναι να θεωρώνται οποία και πράγματι είναι, ασθενή δήλα δη βοηθήματα και εισαγωγή εις την ανάγνωσιν του μεγάλου βιβλίου των πραγμάτων, όπερ απ' ευθείας και αμέσως αναγινωσκόμενον εξαίρει τον μετά προσοχής αναγινώσκοντα και κατανοούντα υπεράνω των στενών ορίων των εκ των εν χρήσει βιβλίων εντυπώσεων, και καθιστά αυτόν ικανόν να αντιλαμβάνηται ζωηρότερον των ιδιοτήτων, δυνάμεων και ενεργειών των διαφόρων αντικειμένων και να χρησιμοποιή ταύτα προς ευκολωτέραν θεραπείαν των ποικίλων αναγκών του ανθρώπου. Είναι τη αλήθεια άπειρος η ποικιλία των διδαγμάτων, άτινα αρτίως συγκεκροτημένος και προσηκόντως παρεσκευασμένος καθηγητής δύναται εύμεθόδως να διδάξη τους μαθητάς κατά τας περί ων ο λόγος εκδρομάς, οδηγών αυτούς εν τάξει οτέ μεν εις τόπους ιστορικούς παρέχοντας αφορμήν προς εξιστόρησιν αξίων μνείας γεγονότων παλαιών τε και νέων, δυναμένων να προκαλέσωσι την μίμησιν των ακροωμένων, οτέ δε επισκεπτόμενος αρχαία μνημεία της τέχνης και διά σαφούς αυτών ερμηνείας και εξηγήσεως διεγείρων και διαμορφών το αίσθημα του καλού. Και είναι μεν αληθές ότι τα εν ταις επαρχίαις γυμνάσια δεν ευμοιρούσιν οίων η πρωτεύουσα ποικιλώνυμων μουσείων, των κατ' εξοχήν επιτηδείων να διαπλάσωσι το αίσθημα του καλού και να παράσχωσι πολύ ζωηροτέρας των νεκρών βιβλίων εντυπώσεις

δι' αυτοψίας αυτών τούτων των διδασκομένων αντικειμένων, αγαλμάτων, ορυκτών, ζώων, νομισμάτων κλπ. Καίτοι ευλόγως δύναται τις να διϊσχυρισθή άνευ υπερβολής ότι σύμπασα η Ελλάς είναι εύρυτατον αρχαιολογικόν μουσείον απαράμιλλου τέχνης μνημείων και ζώσα ιστορία διδακτικωτάτων γεγονότων του βίου του ευγενεστάτου λαού της υφηλίου· αλλ' ουχ ήττον πλην αυτών και μυρίαι άλλαι ευκαιρίαι παρέχονται πανταχού εις τους εξ υμών και των υφ' υμάς καθηγητών φιλοτιμοτέρους και μάλλον φιλόπονους προς έπωφελεστέραν άσκησιν των μαθητών κατά τας εκδρομάς, Ο ήλιος, τα νέφη, αι αστραπαί, αι βρονταί, οι άνεμοι, η θάλασσα, τα ηλεκτρικά σύρματα, οι σιδηρόδρομοι, τα εν τω λιμένι όρμούντα πλοία, τα μεταλλουργεία, διάφορα βιομηχανικά εργοστάσια μετά των πολυσυνθέτων και πολύπλοκων αυτών μηχανισμών χορηγούσι μάλιστα εις τους εκ των υφ' υμας καθηγητών ανήκοντας εις το φυσικομαθηματικόν τμήμα δαψιλή όλην προς πληρεστέραν και πρακτικωτέραν ανοπτυξιν των εν τω σχολείω εξελισσομένων θεωριών, Πολύτιμον συμβολήν προς εφαρμογήν θα παράσχη και εις τον καθηγητήν της φυσικής ιστορίας το φυσιογραφικόν μουσείον, οι βοτανικοί κήποι, οι αγροί και τα δάση μετά των διαποικιλλούντων αυτά απειραρίθμων φυτών και ανθέων, άτινα εθιζόμενοι οι μαθηταί να περισυλλέγωσι και αποκομίζοντες οίκαδε να μελετώσι, περιγράφωσι, ταξινομώσι και διατηρώσι, πολλήν θα αίσθάνωνται τέρψιν και μεγάλην θα προσκτώνται την ωφέλειαν. Πόσα δε δεν έχει να διδάξη και ο καθηγητής των ιερών, επισκεπτόμενος τους κατά τόπους σωζόμενους αρχαίους χριστιανικούς ναούς περί της χριστιανικής αρχαιολογίας, ζωγραφικής, ιερών παραδόσεων κλπ. η κατά μίμησιν του κατ' εξοχήν διδασκάλου της ανθρωπότητος επί όρους η παρά την θάλασσαν αναπτύσσων ευαγγελικήν τινά διδαχήν και διά της θέας του περί αυτόν αρμονικώς λειτουργούντος κόσμου εμπνέων εις τους μαθητάς αυτού λεληθότως την έννοιαν της τάξεως και σκοπιμότητος εν οις λέγουσι και πράττουσι και την της κανονικότητος εν ταις προς τον πλησίον αυτών σχέσεσι;

Πόσω μεγάλης ωφελείας πρόξενος δύναται, αν θέλη, να αποβή καλαισθητικός γυμνασιάρχης εξάγων τους μαθητάς εις γραφικά τοπεία και επιδεικνύων αυτοίς την ποικιλίαν των καλλονών αυτών η εις χωρία, οσάκις μάλιστα τελούνται εν αυτοίς πανηγύρεις, γάμοι κλπ. προς μελέτην των ηθών και εθίμων του λαϊκού βίου, η εις αγρούς, επιδεικνύων αυτοίς απειρίαν ειδυλλιακών σκηνών του ποιμενικού, γεωργικού, και καθόλου αγροτικού βίου, εθίζων βαθμηδόν τους απείρους αυτού όμιλητάς είςτό να σπουδάζωσι τον αγρότην αροτριώντα, σπείροντα, φυτεύοντα, τρυγώντα και εν γένει καλλιεργούντα και καρπούμενον την ζείδωρον φύσιν ;

Εκ των μέχρι τούδε ρηθέντων συνάγεται προφανώς ότι εργασία υπό τοιούτους ορούς γινομένη προώρισται όχι μόνον τους υμετέρους μαθητάς να ωφελήση, εξεγείρουσα εν αυτοίς την τόσω χρήσιμον αυτενέργειαν και έρευναν των περί αυτούς πραγμάτων, αλλά και υμάς αυτούς και τους υφισταμένους υμών να καταστήση

πολλώ κρείττονας εαυτών διότι θα αναγκάζησθε, όπως εξηγήτε εις τους υμετέρους μαθητάς πρακτικώτερον τα διάφορα φαινόμενα της φύσεως και άναλύητε τον πραγματικον βίόν της περί υμάς κοινωνίας εν ταις λεπτομερείαις αυτού, να παρασκευάζησθε κατ' ιδίαν επαρκώς και η διδασκαλία υμών ούτω από ξηράς, ανιαράς και αγόνου, εκ των αψύχων πάντοτε βιβλίων αντλούμενης, θα καταστή επαγωγός, πρακτική και γόνιμος. Άλλ' ουχ ήττον και σωματικώς μεγάλη έσται υμίν η ωφέλεια εκ των περί ων ο λόγος εκδρομών, επιτρεπουσών να απολαύητε των εξοχικών Θέλγητρων και, βαθμηδόν αποξενουσών υμάς των εν τοις καφενείοις διατριβών, τοις κέντροις τούτοις της αργίας και σήψεως ως προς τους διδασκάλους τουλάχιστον και τους νεαρούς μαθητάς. Τα εκ των νυν εισαγομένων εκδρομών προκύψοντα εις τε τους καθηγητάς και μαθητάς αγαθά υπό υγιεινήν και διδακτικήν έποψιν καλώς συνειδότες, εντελλόμεθα υμίν κατ'ακολουθίαν, ίνα ποιήσησθε έναρξιν αυτών ευθύς από της προσεχούς πέμπτης, παραγγέλλοντες άμα και εις τους υπό την εποπτείαν υμών διατελούντας διευθυντάς ιδιωτικών λυκείων να πράξωσι το αυτό ως προς τας γυμνασιακάς τάξεις.

Αφίεμεν δ' υμίν πλήρη ελευθερίαν, αφορώντες εις την επιτυχίαν του σκοπού να κανονίσητε εκ συνεννοήσεως μετά των υφ' υμάς συλλόγων των καθηγητών κατά τον αριθμόν των μαθητών το ζήτημα της αθρόας η τμηματικής αυτών συμμετοχής και κατά τας περιβαλλούσας έκαστον γυμνάσιον ιδιαιτέρας περιστάσεις να διαρρυθμίσητε εν γένει τας εκδρομάς ούτως ώστε, τηρούμενης υπό βαρείαν υμών ευθύνην πάντοτε της προσηκούσης τάξεως και κοσμιότητος κατά την διεξαγωγήν αυτών, να προέλθωσι τα προσδοκώμενα ευάρεστα αποτελέσματα. Οίκοθεν εννοείται ότι, εάν ο καιρός δεν επιτρέπη την εκ της πόλεως έξοδον, θα οδηγώνται οι μαθηταί εις κέντρα διδασκαλίας εντός της πόλεως κείμενα, και μόνον εν ελλείψει τούτων θα περιορίζωνται εντός των σχολείων αλλά και τότε διδασκόμενοι ασχέτως προς την συνήθη σχολειακήν όλην επί θεμάτων γενικών και διαφερόντων αυτοίς' επί τη ευκαιρία ταύτη πολλά και χρήσιμα θα δύνανται να διδάξωσιν οι καθηγηταί και διά του συστήματος της προβολής των φωτεινών εικόνων, αναπληρούντες την έλλειψιν αυτών τούτων των διδασκομένων αντικειμένων ημείς δε θα μεριμνήσωμεν εν καιρώ περί προμηθείας των προς τούτο αναγκαιουσών συσκευών.

Οφείλετε δε άμα αρξάμενοι της εκτελέσεως της ημετέρας εντολής να αναφέρητε ημίν καθ' εβδομάδα τακτικώς και ακριβώς τα κατά την εφαρμογήν του νέου θεσμού και τας υμετέρας άμα κρίσεις περί των τυχόν επενεκτέων μεταρρυθμίσεων.

Ιδιαιτέρως δ' εντελλόμεθα τοις εντεύθα και εν Πειραιεί γυμνασιάρχαις, ίνα γνωρίζηται ημίν εκ των προτέρων το εκτελεσθησόμενον πρόγραμμα εκάστης εβδομαδιαίας υμών εκδρομής.

Δηλούμεν δ' υμίν εν γένει κατηγορηματικώς ότι η προτεινομένη εφαρμογή του νέου θεσμού θα χρησιμεύση προς ημάς οιονεί έλεγχος της προς την αναμορφωτικήν

των νέων εργασίαν και εν γένει την κοινωνικήν πρόοδον προθυμίας, φιλοπονίας και δεξιότητος υμών τε και των υφ' υμάς καθηγητών. Προώρισται δε να ληφθή υπ όψει και ο έλεγχος ούτος κατά την προσεχή εκκαθάρισιν την προηγηθησομένην πάντως της εφαρμογής του περί μονιμότητος των υπαλλήλων νόμου.

Περαίνοντες δεν διστάζομεν να εκφράσωμεν την ελπίδα ότι θα προθυμηθήτε πάντες φιλοτίμως ν' ανταποκριθήτε εις ας περί υμών τρέφομεν αγαθάς προσδοκίας, ότι ως αληθείς διδάσκαλοι του έθνους, το μεν εμφορούμενοι του εξανθρωπιστικού πνεύματος των ευκλεών υμών πατέρων, το δε συνορώντες την οσημέραι συντελουμένην πρόοδον των τε επιστημών και τεχνών εν ταις καθ' ημάς πεπολιτισμέναις κοινωνίαις, θα επιδείξητε την ευγενή άμιλλαν του να παράσχητε έκαστος την εαυτού συμβολήν εις την ανάπλασιν του νεαρού ημών έθνους, διαπαιδαγωγούντες επί νέων αρχών και διά νέου τρόπου ενεργείας την εμπεπιστευμένην υμίν νεότητα, την χρηστήν ταύτην ελπίδα του μέλλοντος.

Εν Αθήναις τη (;) Φεβρουαρίου 1898,

Ο Υπουργός

A. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Γεώρ. A. Οικονομόπουλος

81

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

(Εγκύκλιος 14663/6 Οκτωβρίου 1898)

Κυβέρνηση Α. Ζαΐμη

Υπουργός Α. Παναγιωτόπουλος

Αριθ. Πρωτ. 14663/Διεκπ.

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

Περί εκκλησιασμού και θρησκευτικής μορφώσεως των μαθητών.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΌ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΚΚΛ. ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

Προς τους κ.κ. γυμνασιάρχας, διευθυντάς γυμνασίων, σχολάρχας και διευθυντάς Ελληνικών σχολείων.

Το 14 και 76 άρθρον του από 31 Δεκεμβρίου 1836 Βασιλικού Διατάγματος επιβάλλει την υποχρέωσιν να φοιτώσιν οι μαθηταί εις ωρισμένην εκκλησίαν κατά τας εορτάς και Κυριακάς. Καίτοι πεπείσμεθα ότι αποβλέποντες εις την μεγίστην επιρροήν, ην έχει προς ηθικήν μόρφωσιν και την καθόλου ευδαιμονίαν του ανθρώπου η τακτική και μετ' αφοσιώσεως έκπλήρωσις των της λατρείας, τηρείτε μετ' ευλαβείας την διάταξιν ταύτην, όμως θεωρούμεν ιερόν καθήκον να υπομνήσωμεν υμάς τούτο.

Εντελλόμεθα λοιπόν υμίν να επιβάλλητε εις τους μαθητάς τον εκκλησιασμόν ορίζοντες την εκκλησίαν η, εάν η πόλις έχη μεγάλην έκτασιν, τας εκκλησίας, εις άς οφείλουσι να εκκλήσιάζωνται επιτηρούμενοι υφ' υμών η τινός των κ.κ. καθηγητών η διδασκάλων εναλλάξ. Κρίνομεν δε περιττόν να έπιβάλωμεν η και να προτρέψωμεν υμάς προς τακτικόν εκκλησιασμόν, φρονούντες, ότι κατανοείτε την ηθικήν ταύτην υποχρέωσιν, και ότι το παράδειγμα υμών τα μέγιστα επιδρά εις την θρησκευτικήν ου μόνον των μαθητών αλλά και της κοινωνίας μόρφωσιν,

Έτι δε κρίνομεν ωφέλιμον προς θρησκευτικήν και ηθικήν μόρφωσιν των μαθητών κατά Σάββατον, μετά το πέρας των μαθημάτων, να ερμηνεύηται εις τους

Αναδημοσιεύεται από το: Δημητριάδης, σ. 224-225.

μαθητάς, παρόντος του συλλόγου, η περικοπή του Ευαγγελίου της Κυριακής και να γίνηται ομιλία παραινετική υπό του καθηγητού των ιερών η άλλου τινός των κ. κ. καθηγητών και διδασκάλων η υπό του ιεροκήρυκος η άλλου πεπαιδευμένου κληρικού η και υπ' αυτού του Αρχιερέως, εάν ευδοκή η A. Σεβασμιότης.

Εν Αθήναις τη 6 Οκτωβρίου 1898.

Ο Υπουργός Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

[1] Περί Εκκλησιασμού των μαθητών

ΓΕΩΡΓΙΟΣ A' ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Έχοντες υπ' όψει τα άρθρα 14 και 76 του περί κανονισμού των Ελληνικών σχολείων και Γυμνασίων διατάγματος.

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργού, διατάσσομεν τάδε.

Πάντες οι της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας μαθηταί των Γυμνασίων και των Ελληνικών σχολείων οφείλουσι τη πρωία εκάστης Κυριακής να παρίστανται κατά την τέλεσιν της Θείας λειτουργίας εν Εκκλησία οριζομένη υπό του προϊσταμένου του Εκπαιδευτηρίου.

Προς τούτο οι μαθηταί συνερχόμενοι εις το οικείον Εκπαιδευτήριον παρατάσσονται υπό του οικείου γυμναστού η, τοιούτου μη υπάρχοντος, υπό τίνος των καθηγητών η διδασκάλων, και μετά την ανάγνωσιν του καταλόγου και την σημείωσιν των απόντων, των απουσιών καταγραφομένων εν τοις θρησκευτικοίς εκάστης τάξεως μαθήμασι, μεταβαίνουσιν εν τάξει εις την ωρισμένην Εκκλησίαν υπό την οδηγίαν του γυμναστού και την επίβλεψιν η αυτού η του προϊσταμένου του Εκπαιδευτηρίου η τινός των καθηγητών η Ελληνοδιδασκάλων εναλλασσομένων.

Μαθητής άνευ αποχρώντος λόγου, υπό του Συλλόγου των Καθηγητών η Ελληνοδιδασκάλων εκτιμώμενου, αποσχών του εκκλησιασμού οκτάκις μεν του

Αναδημοσιεύεται από την ΕτΚ, αρ. 247, τχ. Α'/20 Οκτωβρίου 1900.

έτους αποκλείεται των κατά τον Ιούνιον γενικών επί προβιβασμώ η απολύσει εξετάσεων, δωδεκάκις δε και πλέον και των κατά Σεπτέμβριον συμπληρωτικών. Εις τον αυτόν Ημέτερον επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του διατάγματος τούτου.

Εν Αθήναις τη 19 Οκτωβρίου 1900

Εν ονόματι του Βασιλέως Το Υπουργικόν Συμβούλιον

Γ. Ν. ΘΕΟΤΟΚΗΣ A. N. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ

Α. ΡΩΜΑΝΟΣ Ν. ΚΑΡΑΠΑΥΛΟΣ Σ. ΣΤΑΗΣ Ν. ΤΣΑΜΑΔΟΣ  B. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ

Ο επί των Εκκλησιαστικών κλπ. Υπουργός

Σ. Ε. ΣΤΑΗΣ

82

ΣΥΜΠΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ

(Εγκύκλιος 14956/9 Οκτωβρίου 1898)

Κυβέρνηση Α. Ζαΐμη

Υπουργός Α. Παναγιωτόπουλος

Αριθ. Πρωτ. 14956

Διεκπ.

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

Συμπληρωτικός κανονισμός των γυμνασίων και ελληνικών σχολείων.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣ. ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ.

Προς τους κ,κ. γυμνασιάρχας, διευθυντας γυμνάσιων, σχολαρχας και διευθυντάς Ελληνικών σχολείων.

Το 58 άρθρον του από 31 Δεκεμβρίου 1836 Βασ. Διατάγματος ορίζει ότι η ανωτάτη επιτήρησις επί της διαγωγής των μαθητών ου μόνον εντός του σχολείου άλλα και εκτός ανήκει εις τον σχολάρχην κατ' αναλογίαν δε και εις τον γυμνασιάρχην αρθ. 108. Ο δε κατά το 109 αρθ. του αυτού Βασ, Διατάγματος συνταχθείς κανονισμός των γυμνασίων και Ελληνικών σχολείων ακριβέστερον και λεπτομερέστερον περιέχει τας υποχρεώσεις των μαθητών και τα προς επιτήρησιν της εντός και εκτός του σχολείου διαγωγής των μαθητών καθήκοντα και δικαιώματα των διδασκόντων.

Επειδή δ' όμως τινές των διατάξεων του κανονισμού τούτου χρήζουσιν τροποποιήσεων και συμπληρώσεων, άλλαι δε τελείως παραμελούνται υπό των πλείστων γυμνασιαρχών, καθηγητών και διδασκάλων, φρονούντων ότι αυτοί υποχρεούνται εις το να μεταδώσωσι γνώσεις τινάς εις τους μαθητάς, η και αρκούνται εις την εντός του σχολείου ευταξίαν και κοσμιότητα, συνιστωμεν μεν εις υμάς την μελετην, τήρησιν και εφαρμογήν των άρθρων του κανονισμού, α συνέταξαν άνδρες εγγηράσαντες εις τα της παιδαγωγικής κατανοούντες, ότι ο σκοπός και η αποστολή των σχολείων δεν είναι μόνον η παροχή γνώσεων αλλά

Αναδημοσιεύεται από το: Δημητριάδης, σ. 45-48.

κυρίως η ηθική μόρφωσις των; μαθητών, ης άνευ η διανοητική ανάπτυξις καθίσταται όπλον επιβλαβές κατά της κοινωνίας, κανονίζομεν δε σαφέστερον τα της εκτός των σχολείων επιτηρήσεως της διαγωγής των μαθητών, των απουσιών και των τιμωριών ως εξής:

1) Ο γυμνασιάρχης και ο σχολάρχης έχοντες κατά τα ανωτέρω την ανωτάτην εποπτείαν της εντός και εκτός του σχολείου διαγωγής των μαθητών, οφείλουσι να συντάξωσι πίνακα εμφαίνοντα την κατοικίαν των γονέων η κηδεμόνων των μαθητών, έτι δε και αυτών των μαθητών, αν δεν κατοική η πατρική των οικογένεια εν τη έδρα του σχολείου, η δεν συνοικώσι μετά των κηδεμόνων των,

2) Οι κηδεμόνες όντες συγγενείς, οικείοι, η φίλοι και γνωστοί της οικογενείας του μαθητού πρέπει να ώσιν ωρίμου ηλικίας, χρηστοί και γνωστοί πολίται οριζόμενοι υπό των γονέων η αυτοπροσώπως η δι' επιστολής προς τον γυμνασιάρχην η σχολάρχην.

3) Οι γονείς και κηδεμόνες δέον καλούμενοι, να προσέρχωνται. αυθημερόν εις το γραφείον του σχολείου εκτός αν κωλύωνται εξ ασθενείας η κατεπειγούσης εργασίας, όποτε αποστέλλουσι αντιπρόσωπον φέροντα γραπτόν το δικαίωμα της αντιπροσωπείας. Απουσιάζοντες δε, διορίζουσι αντιπρόσωπον κατά τον χρόνον της απουσίας των.

4) Ο μαθητής, αν κριθή άναγκαίον, απομακρύνεται του σχολείου μέχρις ου προσέλθη o πατήρ η ο κηδεμών αυτού. Οφείλει δε ο γυμνασιάρχης η σχολάρχης αν ο κηδεμών αδιάφορη, να γνωρίση τούτο εις τους γονείς, όπως αντικαταστήσωσιν αυτόν.

5) Οι γονείς η κηδεμών είνε υπεύθυνοι διά πάσαν πράξιν του μαθητού και υποχρεούνται να επανορθώσι πάσαν ζημίαν προσγινομένην υπό των μαθητών εις το σχολείον η τους συμμαθητάς των.

6) Ο γυμνασιάρχης και ο σχολάρχης ευθύς μετά την έναρξιν του πρώτου μαθήματος της πρωίας και μετά μεσημβρίαν ειδοποιεί τους γονείς και κηδεμόνας των απουσιαζόντων μαθητών διά του επιστάτου και ζητεί τον λόγον της απουσίας.

7) Μαθητής απουσιάσας άνευ αποχρώντος λόγου τιμωρείται επιβαλλομένων των κάτωθι οριζομένων ποινών και αυτής έτι της αποβολής και του αποκλεισμού, εάν απουσιάση πεντάκις από τίνος μαθήματος άνευ αποχρώντος λόγου, η εν συνόλω έχη απουσίας καθ' ώρας λογιζομένας υπερβαίνουσας το δέκατον των διδασκομένων ωρών.

8) Ο γυμνασιάρχης η σχολάρχης εισέρχεται, αν κρίνη αναγκαίον, εν πάση ώρα εις την οικίαν των μαθητών των μη συνοικουντων μετά των γονέων η κηδεμόνων των προσλαμβάνων, αν έγκρίνη, και υπαξιωματικόν αστυφύλακα, η υπαστυνόμον η αστυνόμον.

9) Ο γυμνασιάρχης ορίζει καθ' εβδομάδα εναλλάξ δύο των κ,κ, καθηγητών συμπεριλαμβανομένου, αν εγκρίνη, και του γυμναστού, οίτινες αναλαμβάνουσι

την εκτός του σχολείου επιτήρησιν των μαθητών, ο μεν εις από μεσημβρίας μέχρι της 8 εσπερινής, ο δε έτερος μετά την 8 εσπερινήν και την πρωΐαν μέχρι της ενάρξεως των μαθημάτων.

Ο μεν πρώτος παρακολουθείται, εάν θέλη, υπό του επιστάτου, ο δε δεύτερος, όταν κρίνη αναγκαίον, ζητεί την συνδρομήν της αστυνομίας η και ωρισμένον αστυφύλακα, όπως παρακολουθή αυτόν.

10) Ο γυμνασιάρχης συνεννοούμενος μετά του αστυνόμου εκλέγει ένα η δύο αστυφύλακας, οίτινες συντρέχουσιν κατά τας οδηγίας του γυμνασιάρχου εις την επιτήρησιν των μαθητών. Ούτοι συνεννοούνται και λαμβάνουσι οδηγίας παρά του γυμνασιάρχου η των έπιτηρούντων καθηγητών και προς αυτούς αναφέρουσι τους παρεκτρεπομένους.

11) Τας αυτάς υποχρεώσεις και δικαιώματα έχει και ο σχολάρχης, ως προς τους μαθητάς των Ελληνικών σχολείων συνεννοούμενος και λαμβάνων οδηγίας παρά του γυμνασιάρχου.

12) Απαγορεύεται εις τους μαθητάς 1) να περιφέρωνται εις μέρη απηγορευμένα υπό του συλλόγου, η να συγκεντρώνται περί τα σχολεία προ η μετά τα πρωινά και μετά μεσημβρίαν μαθήματα, 2) να τρέχωσι η να βαδίζωσιν ακοσμως φωνάζοντες, υβρίζοντες, βλασφημούντες, χειρονομούντες, λιθοβολούντες κλπ. 3) να φοιτώσιν εις καφενεία, οινοπωλεία, οινοπνευματοποιεία, η εις άλλα τοιαύτα μέρη υποδεικνυόμενα υπό του συλλόγου των διδασκόντων ως άσεμνα η συντελούντα προς ηθικήν διαφθοράν η επιβλαβή εις την ύγείαν, 4) να καπνίζωσι και να ραβδοφορώσι, 5) να περιφέρωνται ανά τας οδούς κατά την ώραν της διδασκαλίας η μετά την οριζομένην υπό του συλλόγου εσπερινήν ώραν (μεταξύ της 6 και 9 μ.μ. αναλόγως της εποχής του έτους) εκτός εν άπολύτω ανάγκη, οπότε λαμβάνουσιν άδειαν παρά του γυμνασιάρχου, σχολάρχου, πατρός η κηδεμόνος, ην οφείλουσι να έπιδεικνύωσιν εις τους έπιτηρούντας διδασκάλους η τους συντρέχοντας αυτούς εις την έπιτήρησιν. Ο παραβαίνων τ' ανωτέρω συλλαμβανόμενος οδηγείται εις τους γονείς η κηδεμόνας του και τιμωρείται την επομένην υπό του γυμνασιάρχου η σχολάρχου η και υπό του συλλόγου, αν το σφάλμα αυτού ήνε μείζον κατά τας κατωτέρω οριζομένας ποινάς.

13) Οι μαθηταί των γυμνασίων φέρουσι πάντοτε την κεκανονισμένην στολήν, οι δε των Ελληνικών σχολείων το πιλίκιον, εκτός αν λάβωσι έγγραφον άδειαν παρά του γυμνασιάρχου η σχολάρχου τη αιτήσει, των γονέων η κηδεμόνος ασθενείας ένεκα η άλλου αποχρώντος λόγου. Ο παραβαίνων τ' ανωτέρω συλλαμβανόμενος οδηγείται εις τους γονείς η κηδεμόνα, και επιβάλλεται εις αυτόν την επομένην ποινή μάλιστα, αν παραβαίνη και τίνα των εν τω 12 άρθρω διαταγών.

14) Αι έπιβαλλόμεναι ποιναι είνε 1) παραίνεσις κατ' ιδίαν η ενώπιον του συλλόγου των διδασκόντων εν τω γραφείω, η και εν τη αιθούση) της παραδόσεως, 2) επίπληξις κατ' ιδίαν η ενώπιον των διδασκόντων εν τω γραφείω η και αιθούση των παραδόσεων, 3) περιορισμός εν τη αιθούση της διδασκαλίας κατά τα

διαλείμματα, 4) περιορισμός κατ' οίκον κατά τας ώρας της μη διδασκαλίας, 5) απομάκρυνσις επί μίαν η πλείους ημέρας από του σχολείου μετά περιορισμού εν τη οικία του, 6) αποβολή κατά το σχολικόν έτος, 7) αποβολή διά παντός από του σχολείου, 8) αποκλεισμός από πάντων των σχολείων.

Τάς 4 πρώτας ποινάς επιβάλλει και μόνος ο γυμνασιάρχης η σχολάρχης, τας δε δύο επομένας ο σύλλογος, την δε διά παντός αποβολήν και τον αποκλεισμόν ο σύλλογος μετά της εφορείας.

Επιτρέπεται έφεσις εις το Υπουργείον μόνον των δύο τελευταίων ποινών.

Εν Αθήναις τη 9 Οκτωβρίου 1898.

O Υπουργός

A. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ.

Γ. Α. Οικονομόπουλος.